Մեկնաբանություններ

ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովի սեպտեմբերյան նստաշրջանի ընթացքում մի շարք արևմտյան երկրներ, իրենց նախկին խոստումներին համապատասխան, պաշտոնապես ճանաչեցին Պաղեստին պետության անկախությունը։

Մերձավոր Արևելքում ի հայտ է գալիս առճակատման նոր առանցք, որը ենթադրում է ուժերի հավասարակշռության հիմնարար փոփոխություն և տարածաշրջանում հակամարտությունների ներուժի ավելացում: Իսրայելի և Թուրքիայի միջև ուղղակի բախման հավանականությունը մեծանում է:

Վերջին տասնամյակի ընթացքում Թուրքիայի ռազմաարդյունաբերական համալիրը դարձել է Անկարայի հիմնական հենասյուներից մեկը, ինչը առիթ է տալիս Ռ․ Թ․ էրդողանին պարծենալ, իսկ երբեմն՝ նաև դրանով սպառնալ։

2025 թվականի սեպտեմբերի 9-ին Դոհային Իսրայելի օդային հարվածը ևս մեկ անգամ ցույց տվեց միջազգային իրավունքի խորը ճգնաժամի առկայությունը և, մի շարք փորձագետների կարծիքով, այդ ինստիտուտի բացարձակ վատթարացումը։

2025 թ. օգոստոսի վերջին կրկին հայտնի դարձավ Հին Երուսաղեմի հայկական թաղամասի «Կովերի այգու» տեղամասի հետ կապված հանրային հնչեղություն ստացած պատմությունը։

Օգոստոսի վերջին Վրաստանում կրկին քննարկումներ ծավալվեցին այն մասին, թե ինչպես են արևմտյան երկրները փորձում ստիպել Թբիլիսիին բացել, այսպես կոչված, «2-րդ ճակատը» ՌԴ-ի դեմ, որն, ուկրաինականին զուգահեռ, պետք է հյուծեր Մոսկվային և տրոհեր նրա ռազմական ներուժը: Մասնավորապես, 2025 թվականի օգոստոսի 26-ին իշխող կուսակցության գլխավոր քարտուղար, Թբիլիսիի քաղաքապետ Կախա Կալաձեն հանդես եկավ հնչեղ ելույթով:

Այս օրերին մեր երկրում քննարկվող գլխավոր հարցերից մեկը Եկեղեցի-իշխանություններ հարաբերություններն են։ Եկեղեցուն, մասնավորապես՝ Վեհափառ Հայրապետին քննադատողներն առաջ են քաշել նոր «փաստարկ»։ Բանն այն է, որ 2025 թ. մայիսին Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն այցելել է Բելառուս, ինչն արժանացել է մեր իշխանությունների և իշխանամետ շրջանակների բացասական վերաբերմունքին։

Իրանի դեմ Իսրայելի և ԱՄՆ–ի կողմից իրականացված «Հառնող առյուծ» (2025 թ. հուլիսի 13-23) և «Կեսգիշերային մուրճ» (2025 թ. հուլիսի 21-22) գործողությունների ավարտից հետո, որոնք ստացել են «12-օրյա պատերազմ» միասնական անվանումը, անցել է գրեթե երկու ամիս։ Սակայն լրատվական հոսքը նախկինի պես հեղեղված է Իրանին նոր հարվածներ հասցնելու մոտալուտ հնարավորության մասին հաղորդագրություններով։ Իսկ տարատեսակ տեղեկատվական ալիքները լի են նման հարվածի անխուսափելիության մասին զանազան «կանխատեսումներով»։

Իրադարձությունները, որոնց կենտրոնում վերջերս հայտնվել է Ադրբեջանը, վկայում են, որ Բաքվի վրա մեծանում է տարբեր ուժային կենտրոնների ճնշումը, որը կպահպանվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ Ի. Ալիևը չի կողմնորոշվել զարգացման վերջնական վեկտորի հարցում։

2025 թ. փետրվարից ի վեր Թուրքիայի ներքաղաքական օրակարգի կենտրոնական թեման դարձել է «Քրդստանի բանվորական կուսակցության» (ՔԲԿ) լուծարման և այդ ռազմականացված կազմակերպության գործունեությունն օրինական քաղաքական դաշտ տեղափոխելու հարցը: Գործընթացի ենթադրյալ նախաձեռնողը ՔԲԿ-ի հիմնադիր Ա. Օջալանն է, ով 1999 թ.-ից ցմահ ազատազրկում է կրում թուրքական Իմրալը կղզում։

Ռուս-ադրբեջանական քաղաքական-դիվանագիտական սրացման նոր և աննախադեպ փուլը բացահայտել է կողմերի միջև առկա ազդեցության մեխանիզմների զգալի անհամաչափություն։ ԱդրՀ-ն ունի լավ կազմակերպված լոբբիստական կառույցներ, որոնք խորապես ինտեգրված են Ռուսաստանի կառավարմյան համակարգին։

Հղում անելով «իրազեկ աղբյուրներին»՝ South China Morning Post պարբերականը նշում է, որ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Վան Ին Եվրամիության դիվանագիտության ղեկավար Կայա Կալասի հետ բրյուսելյան հանդիպման ժամանակ հայտարարել է, որ «Պեկինին ձեռնտու չէ Ռուսաստանի պարտությունը ուկրաինական հակամարտությունում»[1]:

ԱդՀ նախագահի աշխատակազմի նախկին ղեկավար Է. Նամազովը 2025 թ. հուլիսի 3-ին հայտարարել է տարածաշրջանում խոշորագույն թուրքական ռազմակայան հիմնելու համար իր տարածքը տրամադրելու Բաքվի ենթադրյալ ծրագրերի, ինչպես նաև միջուկային զենք ունեցող Պակիստանի ՌՕՈՒ-ին՝ երկիր հրավիրելու հնարավորության մասին։

2003 թ. մարտին ԱՄՆ-ի կողմից Իրաք ներխուժմամբ Մերձավոր Արևելքում սկիզբ առած գործընթացները հանգեցրին անկանխատեսելի հետևանքների: Առավել նշանակալի և մտահոգիչ արդյունքներից մեկը տարածաշրջանի ապաքրիստոնեացման աճող երևույթն էր։ «Գլոբալ իսլամական ահաբեկչության դեմ պայքարի» դեմ արշավանքն, իրականում, խախտեց կրոնական հանդուրժողականության և միջկրոնական բազմակարծության ավանդական հավասարակշռությունը տարածաշրջանում:

Մի շարք իրադարձությունների համադրումը վկայում է, որ Սբ. Էջմիածնի դեմ Հայաստանի քաղաքական իշխանությունների սանձազերծած արշավը կապված չէ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարած պատճառների հետ, որոնք, իբր, դրդել են նրան Եկեղեցին «մաքրել» անբարեպաշտ սպասավորներից և «վերադարձնել ժողովրդին»։

Իր նախորդ հրապարակումներից մեկում ԱՌՎԱԿ կենտրոնը կանխատեսել էր, որ ԱդրՀ-ն ծրագրում է լայնամասշտաբ աշխատանքներ ծավալել, այսպես կոչված, «ալբանա-ուտիական եկեղեցու» («(Կովկասյան) Ալբանական եկեղեցու») ինքնավարության (ավտոկեֆալիայի) «վերականգնման» ուղղությամբ:

Ադրբեջանում խիստ մտահոգված են Կասպից ծովի շրջակա միջավայրի շուրջ ստեղծված իրավիճակով։ Վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ այս ավազանի ջրային հաշվեկշռի վերականգնումը չափազանց կասկածելի է թվում:

04.04.2025 թ. Ղազախստանի, Ուզբեկստանի և Թուրքմենստանի ղեկավարները ստորագրել են համատեղ հռչակագիր, որում հաստատվում է իրենց աջակցությունը ՄԱԿ-ի կողմից՝ ա. կ. «Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետության» (ՀԿԹՀ) հռչակումը դատապարտող բանաձևերին և կոչ անում բոլոր երկրներին չճանաչել այն։

Սիրիական խնդրի շուրջ 09.04.2025 թ. Բաքվում անցկացված թուրք-իսրայելական բանակցությունները սպասելի էին, և կասկած չի հարուցում այն փաստը, որ ադրբեջանական իշխանությունները, տեղյակ լինելով նախատեսվող հանդիպման մասին, ամեն ինչ արել են, որպեսզի այն կայանա ոչ թե ԱՄԷ-ում, Բահրեյնում կամ Կատարում, այլ հենց Բաքվում:

Ադրբեջանական և պակիստանյան ԶԼՄ-ների տեղեկությունների համաձայն՝ 2025 թ. ապրիլին նախատեսվում է ԱդրՀ նախագահ Ի. Ալիևի պաշտոնական այցը Պակիստան։ Ըստ պակիստանյան աղբյուրների՝ երկու երկրների միջև նախատեսված է ստորագրել կապի, էներգետիկայի և պաշտպանության ոլորտներին վերաբերող ռազմավարական բնույթի մի շարք համաձայնագրեր։